Soi en plena activitat prioritària (me preparar lo sopar) e aquí-l’as que me desbarca (mon vesin de la carrièra Santa a Marselha diriá per caracterizar l’anar desinvòlte de mon vesitaire : « lo v… darrièr l’aurelha »), sense avisar, alara qu’èri sense novèlas d’el despuèi gaireben cinquanta ans.

El, es a dire Ieu : lo Ieu de fa gaireben dètz lustres, per èsser precís : lo Ieu de 1976, l’annada de la sortida de Qualques nòvas d’endacòm mai. (QNEM escrich entre 74 e 75). Mièg sègle. Una palha.

Ven, es çò que pretend, per préner en live de novèlas de ma santat, ja qu’a ausit córrer lo brug dins los mitans plan informats qu’aviái fait una marrida casuda a bicicleta, dins la davalada d’un còl de la Montanha Negra. A preferit verificar en persona s’èra una pachaca, una petòfia malintencionada o la realitat, perque las informacions que ne dispausava èran alarmistas e me vesián quasi prèst per « laurar amb l’òs Bertram » (coma disiá tanben mon vesin etc…).

Lo rasseguri, ai sonque doas vertèbras lombaras de fracturadas, una s’es petaçada soleta, mas l’autra es en plena atricion, la garça me fa encara patir e m’empacha de bolegar a mon sicap.

E senon li demandi çò que justifica aquesta visita protocollària que cèrtas me fa plaser mas tanben que me daissa un tantet dubitatiu, e me daissa pensar que risqui pas, ara, coma lo coneissi, de me metre a taula a una ora rasonabla. M’a portat, çò ditz, un deambulator tot terren (qu’auriá apartengut a un vièlh amic comun, lo paure Felip Filibèrt) amb lo mòde d’emplec, mas es content (saique un pauc decebut) de constatar que n'ai pas besonh.

Es tanben una escasença de nos retrobar, de far lo punt se ne vira ?

Lo pòdi pas remandar d’ont ven e lo convidi a partetjar lo repais gastronomic qu’adobavi quand m’es tombat dessús tal una mosca dins lo potatge.

Coma en 76 constati qu’es magre coma un chòt, pelut, mal vestit, distrait, inquiet, incoërent ; que fuma tròp e qu’a pas encara comprés lo començament de la meitat de las causas que l’environan.

E per çò qu’es de las gents (e encara parli pas de las femnas), son figas d’un autre panièr (cf. mon vesin de …).

Finissèm coma èra de preveire que parlam dels libres que legissèm actualament, e de nòstres projèctes d’escriptura. A dins l’idèa dins aquesta pontannada de recampar una tièra de çò que sona « romans comprimits » jol títol, en provençal : « Miraus escurs ». Li confirmi que s’engana pas, efectivament. Pòt èsser rassegurat : lo libre es sortit en 1990, es estat rasonablament legit mai que mai en Provença. Li certifiqui qu’una granda part de las tematicas que faràn una part de sos escrits posteriors se retròba aquí, jos fòrma de gèrmes, coma per las patanas. Me sembla rassegurat, me rapèla que quand QNEM pareguèt los legeires acceptèron, malgrat lo tractament particular e novèl que fasiá del fantastic, mas los escrivans occitans en plaça, non. Al motiu qu‘aqueste fantastic non èra occitan coma se deu : amb bruèissas, mascs, dracs e draquessas, fadas e encantaires, manja-crestians, suça-sang e bèstias totemicas. Volián pas admètre qu’aqueste fantastic quotidian naissiá del tust entre la realitat « oficiala » e un viscut esquizofrèn : un agach decalat que podiá existir endacòm mai qu’al cuol estampilhat autentic de las vacas…

Lo vegèri plan satisfait d’apréner que totes s’i metèron après, e qu’el continuèt a largar de minas dins las realitats de convencion, e quitament dins lo confortable e generalizat « escrivèm occitan mas fasèm ‘coma se’ tot anava de se » de la bona consciéncia.

En resumit lo vesi rassegurat, a pròva que se demandava segurament a l’epòca se seriá capable de continuar.

Li confirmi qu’a aprés a escriure : amb los romans policièrs parodics, al punt narratiu, al nivèl de lenga a adaptar al gènre, al format fuelheton, al public. Amb lo teatre. Qu’es estat de mai en mai atentiu al trabalh estilistic, que s’es pas contentat, per èsser original, de jogar de l’especificitat dels parlars que mestrejava. Qu’a continuat a escriure de novèlas : en tot mai de 150 dins sièis recuèlhs, que son imaginacion l’a pas abandonat en rota, e subre tot qu’a finit per escriure de romans.

Aquò lo seca : « Sès seriós ? de romans ? »

S’òm vòl.

De romans, satirics, barròcs (cossí far autrament per parlar de nòstra situacion, per sortir d’aquesta faussa normalitat enverinada e d’aqueste realisme de convencion ?) Me confessa (coma s’o sabiái pas !) qu’aviá (sic) agut l’idèa a un moment donat d’escriure, coma de costuma, un tèxte viciosament metaforic : l’istòria d’una família que seriá una representacion de la situacion occitana, mas que l’apròpcha istorica, pseudo-neo-realista qu’aviá causida, l’aviá completament paralizat. Quand li apreni qu’a finit per l’escriure, m’avisi qu’es pas al corrent, e li fau lo resumit del J@rdindelasdelícias.com. L’istòria d’una famíla contada en alternància per dos fetusses endiablats dins lor flascon de formòl. La maire (Occitania) mòrta, tuada pel paire (La quita Societat occitana oficiala, la que s’es venduda per un plat cussonat de mendils) lo qual se poirís viu dins sos apartaments refrigerits, lo filh que son esposa lo buta a tot vendre per anar s’installar a Dubaï, la cabdeta, autista, lo papagai profetic e tota una populacion escapada de la Cort dels Miracles, alienada : nosautres. Dins un racònte descabestrat que deu pas mal a Ghelderode.

Cresi que non n’es malcontent, subre tot quand li expliqui que i a agut doas « seguidas » : primièr la Nau dels Fòls, ont s’ocupèt (« nos » ocupèrem !), en clau, del fonccionament pervèrs de la microsocietat occitanista (perdon, eterotopiana) dins lo biais Voyage en Grande Garabagne (de Michaux, 1967), e puèi Cachavièlha psicomotritz per clavar amb una fantasiá entre thriller e picaresc per evocar lo mond de nòstres intellectuals e lor inclinacion fatala per las causidas anestesicas e/o suicidàrias.…

Lo vesi estrambordat, se pensava pas, probable, que finiriá per escriure çò qu’aviá sul còr, sus l’estomac o sus la consciéncia.

Li voldriái parlar de 666, un roman de SF, mas manifèstament l’interèssa gaire.

A tòrt.
Rai.

Coma èra de preveire se pòt pas enebir de me demandar de novèlas actualas de son mond de 76. Question perilhosa, d’evidéncia. Ont ne son sos (nòstres !) projèctes : d’abarir d’alpagàs en país de Sault, de far lo torn d’Occitania en montgolfièra, de jogar en fin corrèctament al violoncèl la Pavane en dièsa menor de Fauré ? E las personas ?

Maites son perduts de vista, d’unes an abandonat, o son estats remplaçats. Es de mal engolir mas amb lo temps que passa lo mond que coneissiá s’es rarificat, tantes son mòrts, tot simplament : d’amics e d’amigas de totas las batèstas per la lenga. O simplament de la vida vidanta.

E qualques-uns son totjorn aquí.

Filh, gardarem lo moral.

Çò que mai crentavi, se vol infòrmar de la situacion actuala de la lenga, dins l’ensenhament, dins la vida sociala, dins l’edicion. Vesi plan que supausa que lo lectorat es mai nombrós e educat gràcias a l’ensenhament e als mejans modèrnes d’aprendissatge e de difusion, gràcias a l’evolucion positiva de las mentalitats, de la legislacion e de las practicas.

Lo sentissi talament segur que tot despuèi 76 aurà pas mancat de se melhorar, que lo combat per l’occitan coma vertadièra lenga, en 2025, es segurament en passa d’èsser ganhat que me triga que s’enane.

Eviti acrobaticament de li parlar de nòstras insignas institucions ad hoc, dels logicials de traduccion automatica que nos evitaràn lo trabalh d’apréner, e de las aisinas en linha claufidas de decas que nos permetràn de jogar als occitans.

De ChatGPT ? Tanpauc.

Lo coratge de li dire la vertat ?

L’ai pas.

Oficialament d’alhors, tot vira redond, o non ?

Nos separam a regret, li cal rintrar. L’acompanhi duscas la carrièra vesina que i va recuperar sa trapadèla per se’n tornar en Provença ont va viure e trabalhar fins a 96, mas de segur d’aquò non ne sap res. Lo vesi s’aluenhar, m’imagini plen de farfantèlas coma de costuma, d’illusions, mas coma sempre acompanhat per lo vòl familiar de sas Erinias personalas : las questions e los dobtes.

Lo vesi s’aluenhar socitós e revoltat, mas drech, sense dolors intempestivas dins l’esquina, el, e, aquò ne soi segur, plen d’idèas, de racontes venidors.

Camina lèu, coma ne soi ieu incapable, uèi. Per ara !

Al moment de desparéisser dins la carrièra perpendiculara ont me diguèt que s’èra garat, se revira e m’adreiça un darrièr signe amistós de la man.

Al còp que ven ?

Dins cinquanta ans ?