Aqueste dorsièr es eissit d’una jornada d’estudis qu’aviam consacrada a Florian Vernet a l’Universitat de Montpelhièr Paul-Valéry, lo 20 d’octòbre de 2023 : Florian Vernet, gramatica, literatura, pedagogia, una transmission polimòrfa de l’occitan. Foguèt un moment bèl, d’escambis, de reconeissença d’un percors de vida per la lenga, mai tanben una jornada de reflexions necessàrias sus los camins multiples de la transmission. En preséncia del quite autor e cercaire, las discutidas que seguiguèron las comunicacions foguèron ricas e nos quitèrem amb una enveja d’esperlongar lo moment, per anar mai luenh « sensa relambi » coma l’escriguèt Jòrgi Rebol.

Las activitats nombrosas e las divèrsas experiéncias de Florian Vernet dins de domènis variats coma la linguistica, la didactica, la gramatica, la pedagogia e, de segur, la literatura, s’ameritarián caduna mai d’un dorsier e mai d’una publicacion… Avèm donc decidit de far una causida en nos concentram sus la part literària, pel numèro 7 de la revista Plumas. Trobaretz aicí d’articles que, per una part, son lo rebat de las comunicacions donadas a aquela jornada d’octòbre 2023, e que, d’autra part, son estats prepausats mai tard après la difusion d’un apèl a comunicacion. Avèm assajat de compausar un dorsièr que met en relèu la coeréncia e la riquesa de l’escritura de Florian Vernet e sa plaça originala dins la creacion occitana contemporanèa.

Volèm insistir sus l’adjectiu « contemporanèa » que correspond perfiechament a una òbra bastida dins lo temps, installada dins sa lenga, e a l’escota dau monde d’ara. Una òbra per viure en occitan uèi. Volèm tanben insistir sus la pròsa d’òc, un genre que s’acara ai realitats d’un mond en transformacions permanentas e que, sovent, illustra la situacion complèxa de l’occitan dins la societat. Florian Vernet a relevat mai d’una escomesa (e contunha de ne relevar !) en trabalhant, cada jorn, per una lenga viva, capabla de dire lo mond nòstre. L’exigéncia de bastir una pròsa occitana modèrna es estada al còr de la reflexion occitanista del sègle vint. Florian Vernet ne fai la mòstra per son trabalh d’escriveire mas tanben per sa reflexion sus aquestas questions de genre literari, sovent presentas dins sas intervencions de pedagògue o l’ajuda portada a l’edicion coma conselhièr o coma corrector d’espròvas.

Après 1945, mai que mai a travèrs l’òbra literària de Robert Lafont, coma de sa reflexion critica, se desvelòpa una literatura del « coma se » : coma se l’occitan, èra, dins l’espaci d’òc, « lenga de plena carn » segon l’expression del quite Lafont dins son recit d’inspiracion autobiografica Li Camins de la saba, es a dire lenga d’expression de la societat concernida. Aquest artifici deviá permetre l’espelison d’una roman occitan modèrne e plenament emancipat. Vernet qu’aparten a una autra generacion, a fach sieu aqueste biais d’utilizar la lenga a rebors de la realitat sociolinguistica, dins d’espacis contemporanèus, coma de banlègas urbanas, per exemple. Mas l’ispanista qu’es, doblat d’un grand legeire de literatura contemporanèa, a cercat una autra dralha, a son biais (remandam aquí a la lectura de l’un de sos quatre inediches, en fin de dorsièr : « Mesa al punt intra muros »). Una dralha benlèu mai inspirada pel realisme magic d’America latina (que son representant lo mai famós es Gabriel García Marquez), pels univèrs estranhs e pivelants de las nòvas de Jorge Luis Borges o encara pel roman japonés recent (Haruki Murakami entre autres) que per la literatura occitana o francesa. Los articles aicí recampats nos ajudan a sasir la fòrça de l’òbra, e l’originalitat d’una votz que, darrièr un rire quasi carnavalesc, abòrda sens detorn los travèrs de la societat capitalista.

Lo present dorsièr se dobrís sus tres articles que meton totes en exèrgue la coeréncia d’una òbra installada dins lo temps long. De Qualques nòvas d’endacòm mai a Anamorfòsis, Evelyne Faïsse (autora d’una tèsi d’importància La nouvelle d'expression occitane depuis 1970, entre réalisme et fantastique, sostenguda en 2010 e justament bailejada per lo quite Florian Vernet) presenta un percors de « cinquanta ans d’escritura » en mostrant coma l’escritura vernetiana a sauput evoluir, se transformar, tot en gardant un cap, e una contunhetat. Matthieu Poitavin prepausa un estudi aprigondit sus las referéncias cinematograficas qu’alimentan l’òbra, tot de long de las annadas e a flor e a mesura dels cambiaments estetics e tecnologics que marcan l’istòria del grand ecran. Lo rapòrt estrech entre escritura e cinèma permet aicí de mièlhs comprene lo debanar d’una òbra, entre las annadas setanta e lo temps de uèi. Sylvan Chabaud s’interessa, el, a l’influéncia que pòt jogar la literatura barròca : cossí lo trabalh de recèrca que menèt Vernet suls autors d’aquel periòde marca sa creacion literària ? Es, finalament, coma Lafont, Gardy o d’autres, au caireforc entre lo cercaire e l’escrivan que nais una òbra originala, una òbra que coma mantuna de la fin del sègle passat barreja una inspiracion prigondament contemporanèa amb los motius e los biaisses d’escriure dels temps barròcs revelats per la critica.

Seguisson puèi quatre articles que prepausan d’analisar los recuelhs e los romans de mai pròche. Marie-Jeanne Verny reven a la sorga e mòstra coma lo primièr libre Qualques nòvas d’endacòm mai pòrta en el totes los elements que faràn, puèi, la singularitat de l’escritura de Vernet. Eterogeneïtat dels genres, tonalitats divèrsas e varietat de las modalitats narrativas : tre la debuta, tot çò que caracterizarà l’òbra futura es ja en grelh dins un recuelh qu’a prigondament marcat son temps. Franck Bardou s’atarda el sus lo segond recuelh, Miraus escurs, en prepausant un estudi de 6 nòvas en particular que desvelan tota la riquesa d’una escritura de pròsa brèva : i vesèm cossí Vernet excellís dins l’art de la concision. Al passatge, Bardou establís de comparasons pertinentas amb lo haiku japonés e d’escrituras occitanas coma las de Casaus perduts de Manciet o Temps perduts de Labatut. Jean-Claude Forêt analisa çò qu’apèla « la Trilogia infernala de Florian Vernet », es a dire los romans distopics J@rdinsdelasdelícias.com, La Nau dels fòls e Cachavièlha psicomotritz. Dins son estudi, Forêt soslinha l’importància de l’umor negre e met en relèu la maquina narrativa descabestrada que vira a plen regime al còr d’aquestes tèxtes e los religa los uns als autres. Entre roman picaresc, sciéncia ficcion e comedia sociala, la trilogia dobrís d’espandis novèls tot en esperlogant de tematicas ja presentas dins las nòvas. Enfin, Sarah Laurent-Zurawczak desvelòpa una reflexion que permet de s’orientar dins lo laberint del darrièr recuelh, Anamorfòsis. Reflexion en tres temps qu’estúdia la descripcion de las relacions amorosas (amor complèxe, e mai impossible), la tematica de l’absurditat de la vida (vertadièra vanitas barròca) e la figura de l’escrivan el meteis dins sa quista creativa.

Se Vernet es mai que mai conegut coma prosator (nòvas e romans), non oblidam pas los autres genres qu’explorèt en parallèle, mai que mai lo teatre e la literatura dicha de « joinessa ». Es per aquò que nòstre dorsièr prepausa una partida consacrada als « camins multiples » de son escritura. I trobaretz, primièr, un article de Sylvan Chabaud sus Tres pèças de teatre creadas en 1977 a Tolon e ara conservadas au Cirdòc – Institut occitan de cultura. Aquesta escritura dramatica es pron interessanta e s’amerita d’èstre plan mai legida e estudiada, e benlèu tornamai jogada ? (fasèm aicí rampèl a las tropas professionalas !). Lo teatre de Vernet, ligat al trabalh del Centre Dramatic Occitan d’André Neyton, es en plen dins son temps (marcat per las luchas emancipatritz de las annadas setanta). Se i legís una vertadièra consciéncia de la mesa en scèna, del ritme dramatic, dels efièches teatrals (en aquel sens es pas brica un teatre de fautuelh). Es, fin finala, una caracteristica de l’escritura de Florian Vernet que retrobam, a un autre nivèl, dins sos contes : la volontat de prepausar un racònte que passe, aisidament, dins la paraula activa, dins la « representacion » (del comedian o del contaire). Aital, Clara Torreilles tòrna suls contes destinats als enfants e sus lor expleitacion pedagogica concreta, soslinhant tornarmai l’importància de la transmission, non solament dels recits e de la lenga, mas subretot de la libertat prigonda de « l’esperit d’enfança ». I trobam, en annèxe, d’elements de didactica que seràn d’una ajuda preciosa pels ensenhaires que sovetarián trabalhar en classa amb los contes de Vernet.

Lo dorsièr es completat per una tièra de nòtas de lecturas e de recensions que permeton de portar un autre agach sus una òbra multipla. Sylvan Chabaud i evòca lo roman Metaf(r)iccions a Collisioncity, Miquèla Stenta soslinha la particularitat del roman de sciéncia ficcion 666, e avise-te que soi pas Nostradamus ont l’autor se revela èstre un vertadièr « lanceur d’alerte ». Doas recensions mai ancianas (e mercejam los autors e los editors d’aqueles tèxtes qu’an donat lor acòrdi per una re-publicacion numerica) venon esclairar l’òbra de las debutas, amb l’agach agusat e amistós de René Merle, companh de rota de Florian en Provença e la lectura personala e precisa d’un autre escrivan, Joan-Claudi Sèrras, contemporanèu de l’autor, que son òbra dels ans 80, que s’agisca del roman Enlòc (A Tots, 1988) o del recuelh de nòvas Masquestas e mariòtas (A Tots, 1985), presenta una granda proximitat amb Vernet. I apondèm una recension de Jean Eygun del Petit lexique du provençal à l’époque baroque que fa resson a la reflexion suls ligams amb lo mond barròc que se retròba dins mai d’un article del dorsièr.

Marie-Jeanne Verny, Françoise Bancarel e Evelyne Faïsse an establit una bibliografia classada per genre, recampant l’ensem de l’òbra editada, los inediches e diferentas publicacions esparpalhadas en revistas dempuèi mai de cinquanta ans. Es un document preciós per las recèrcas futuras, un trabalh que mancava bravament per sasir, dins tot son ample, l’immensitat de l’òbra vernetiana.

Per clavar, la paraula es donada al quite Florian Vernet que nos liura quatre tèxtes inediches, quatre miraus desformats e desformants... Dos recits que se jògan de las frontièras entre autobiografia, assaj e ficion, puèi doas nòvas que tutejan los limites del genre policièr, entre burlesc, umor caustic e critica sociala. De que soscar, longtemps encara, sus una òbra que contunha de s’escriure…